Rekonstrukcja kaplicy św. Doroty na podstawie wizytacji z 1761 roku

U zbiegu ulic Waksmundzkiej i św. Doroty znajduje się jeden z najstarszych obiektów kultu religijnego w Nowym Targu - kaplica św. Doroty. Tradycja historyczna miejsca, w którym się obecnie znajduje sięga jeszcze wieku XIII. Wówczas to po przeciwległej stronie wzniesiony został kościółek p.w. Św. Leonarda. Kaplica św. Doroty była także jedynym jak na razie znanym przykładem budowy w Nowym Targu na planie koła, czyli klasycznej rotundy.

Kościółek św. Leonarda

Kościółek św. Leonarda pełnił funkcję kościoła parafialnego osady Stare Cło. Nie zmieniło się to mimo iż w roku 1354 nastąpiło jego przyłączenie do parafii św. Katarzyny w Nowym Targu. Jeszcze w połowie XVI w. odnajdujemy zapisy, mówiące o płaceniu świętopietrza z parafii św. Leonarda. Kościółek przetrwał zapewne do początku XVII w.

Kaplica Św. Doroty i Marka

Do dziś nie udało się odnaleźć aktu erekcyjnego kaplicy św. Doroty, która wybudowana została zapewne w połowie XVII w. Najprawdopodobniej nie posiadała przywileju odprawiania mszy świętej, gdyż nie jest wyszczególniona wśród istniejących na terenie dekanatu nowotarskiego kaplic mszalnych. Zachował się natomiast przekaz historyczny, mówiący o konsekracji przez ks. bp Michała Oborskiego, sufragana krakowskiego w roku 1679 kaplicy p.w. św. Doroty i Marka. Była to uroczystość związana z oddaniem do użytku mieszkańców przyległych ulic kaplicy, po bliżej nie znanym remoncie. Wiemy, że była w kształcie drewnianej rotundy kryta gontem z sobótkami.

Wizytacja z 1761 roku

Dokładny opis kaplicy św. Doroty pochodzi z roku 1761 r. Wykonany przez ks. Tomasza Rechowicza pozwolił na zrekonstruowanie istniejącej wówczas kaplicy. Ks. Rechowicz pisze m.in. „zwrócona na wschód, na przedmieściu nowotarskim jest kaplica św. Doroty. Do środka wchodzi się po trzech drewnianych schodkach przez dobre drewniane drzwi na zawiasach, ze skoblami bez kłódki. Podłoga drewniana z prostych desek zapadła się i wymaga naprawy. W kapliczce znajduje się jeden ołtarz drewniany czarno-czerwony, miejscami pozłacany i posrebrzany. W ołtarzu znajduje się wizerunek rzeźbiony św. Doroty. Wnęka, w której stoi figura zasłaniana jest przez oprawiony w ramy drewniane malowany na płótnie obraz z wizerunkiem św. Filipa Nereusza. Stół przy ołtarzu wykonany z deseczek na słupkach Antepenchius, drewniane malowane z ramami, stopień przy stole. Na nim znajduje się czarny krzyż z ukrzyżowanym Jezusem Chrystusem, dwa lichtarze proste nieparzyste, drewniane z czopami żelaznymi. Drzewo w ścianach rzeczonej kaplicy dobre malowane. Kaplica posiada chór muzyczny prosty, również malowany. Posiada trzy okna w ołów oprawione. Budowlę zwieńcza sygnaturka z czterema okienkami. W sygnaturce znajduje się niewielki dzwonek. Wokół kapliczki biegną drewniane sobótki. Dach i sobótki pokryte gontem a sygnaturka blachą".

Od kaplicy drewnianej do murowanej Kapliczka przetrwała wielki pożar z roku 1784, który strawił większą część drewnianej wówczas zabudowy miasta i dotrwała najprawdopodobniej do pierwszej połowy XIX wieku. Obecna kaplica wybudowana została ok. roku 1850. O istnieniu kaplicy w obecnym kształcie mówią m.in. przekazy historyczne z lat 1892-1895. W okresie ostatniego stulecia kaplica była kilkakrotnie remontowana głównie dzięki ofiarom mieszkańców przyległych ulic. Mieszkańcom Nowego Targu kaplica św. Doroty znana jest z odbywających się rokrocznie w jej murach majówek, a także z modlitw o deszcz, pogodę i zbiory. Jeszcze w latach 90. XX wieku kultywowana była tradycja procesji błagalnych, wyruszających sprzed kaplicy św. Doroty do kapliczki św. Rodziny przy ulicy Jana Pawła II.

(ROCH; Gazeta Krakowska 30 grudnia 2005r.)