Gorce

„Gorce chmurne i dżdżyste, zielone manowce,
Smreki, szałasy kryte sczerniałymi deski,
Piargi, liche kartofle, chude owieski,
Musujące potoki i skubiące owce.
Kraina mokra, chłodna, wieczyście zziębnięta
W bose nogi pastuchów, co gęsi i krowy
Pasą na słocie, kryjąc w szare worki głowy –
Holofieniem góralskich głosów zachrypnięta,
Chociaż szyje wzgórz swoich owija w mgieł szale,
Gdy samotnie, odludnie turlikają hale”

L. Staff, „Gorce”

Nazwa „Gorce" pochodzi od „górców" - małych gór, lub „gorzeć" - palić się, płonąć (co ma związek z licznymi polanami gorczańskimi, które były uzyskiwane właśnie przez wypalanie fragmentów lasu). Masyw o długości około 50 km, szerokości 10-15 km i łącznej powierzchni 350 km 2, rozciąga się między Pa­smem Podhalańskim i doliną Raby na zachodzie, doliną Dunajca na wschodzie, Beskidem Wyspowym na północy oraz Kotliną Orawsko - Nowotarską i Pieninami od południa. Granica Gorców przebiega na­stępująco: na zachodzie, od szosy Kraków - Zakopane, wzdłuż Lepietnicy i jej prawego dopływu spod Przełęczy Sieniawskiej (719 m), dalej wzdłuż Raby przez Rabę Wyżną, Chabówkę, Rabkę, Rabę Niżną do Mszany Dolnej. Stąd w górę Mszanki przez Lubomierz ku jej źró­dłom pod przełęczą Przysłop (750 m), następnie z biegiem Kamienicy Gorczańskiej, przez Szczawę i Kamienicę, do Zabrzeży i Dunajca, na­stępnie zaś w górę tej rzeki do Krościenka. Granicę południową wy­znaczają: potok Krośnica od Krościenka do przełęczy Snozka (653 m), potok Kluszkowianka oraz ponownie Dunajec — przez Łopuszną do Nowego Targu. Prawie połowa powierzchni Gorców wznosi się od 600 do 800 m n.p.m., a tylko niewielkie obszary ponad 1000 m n.p.m. Najwyższe szczyty to: Turbacz (1310 m), Jaworzyna Kamienicka (1288 m) i Kiczora (l 282 m). Gorce podzielić można na: rozróg Turbacza (13 l O m) — wydłużony w kierunku wschodnim przez wybitne ramię Gorca (1228 m) i Tworogów (845 m) ku dolinie Dunajca — oraz Pasmo Lubania (1211 m), zaliczane przez niektórych geografów do Beskidu Sądeckiego. Główny grzbiet rozpoczyna się nad Rabą Wyżną i przebiega na pd.-wsch. przez Rabską Górę (783 m) na Obidową (812 m). Stąd da­lej na pn.-wsch. przez Skałkę (907 m) na zwornikowo usytuowany szczyt Groników (1027 m). Od Groników grzbiet prowadzi na wsch. — przez Obidowiec (1106 m), najwyższy szczyt Gorców — Turbacz (1310 m), dalej - przez Kiczorę (1282 m), Jaworzynę Kamienicką (1288 m) i Przysłop (1185 m) — na wybitny wierzchołek Gorca (1228 m). Z Gorca urozmaicony grzbiet opada na przełęcz Wierch Młynne (750 m), a następnie wiedzie przez Tworogi (845 m) na Koziarnię (603 m). Kończy się przy ujściu Ochotnicy do Dunajca w Rzece (przysiółku Tylmanowej). Niezwykle charakterystyczny dla topografii gorczańskiej jest rozróg Turbacza (l 310 m) i Kiczory (1282 m). Szczyty te są niczym wielka rozgwiazda, z której rozchodzą się grzbiety boczne:

• grzbiet Kopieńca (1084 m) i Turbaczyka (1040 m) nad Koninę i Porębę Wielką;
• ramię Mostownicy (1251 m) nad Koninę;
• istotny grzbiet przez przełęcz Borek (1009 m) i Kudłoń (1276 m) do przełęczy Przysłop (750 m) na granicy z Beskidem Wyspowym;
• grzbiet z Kiczory (1282 m) przez Borsuczyny (l 100 m) nad Ochotnicę Górną;
• widokowe ramię z Kiczory (1282 m) przez Wierch Znak (1083 m) do Ochotnicy Górnej;
• istotny grzbiet z Kiczory (1282 m) na Przełęcz Knurowską (846 m), łączący Turbacz z Pasmem Lubania;
• grzbiet z Kiczory (1282 m) przez Górę Chorobowską (856 m) nad Harklową;
• ramię Kiczory (1282 m) przez Wysznią (l 103 m) nad Zarębek Wyżni i Łopuszną;
• grzbiet z Turbacza (1310 m) przez Bukowinę Waksmundzką (1105 m) i Czubę Ostrowską (915 m) nad Waksmund;
• wybitne ramię z Turbacza (1310 m) przez Bukowinę Miejską (l 138 m) i Bukowinę Obidowską (1040 m) nad Klikuszową;
• grzbiet z Bukowiny Miejskiej (l 138 m) nad Kowaniec;
• grzbiet z Turbacza (1310 m) przez polanę Rozdziele (1198 m) i Średni Wierch (1114 m) nad wieś Obidową.

Ponadto wymienić należy wybitny grzbiet od Groników (1027 m) przez Jaworzynę Ponicką (995 m) i Maciejową (815 m) nad Rabkę oraz grzbiet opadający z Obidowca (l 106 m) przez Suhorę (1000 m) i Tobołów (964 m) nad Porębę Wielką. Samodzielny i bogato rozgałęziony masyw tworzy Gorc (1228 m). Wysyła on istotny grzbiet na pn. przez Nową Polanę (860 m), Magorzycę (881 m), Kiczorę Kamienicką (1008 m) i Wielki Wierch (1007 m) ku dolinie Kamienicy; widokowe ramię Jaworzynki Gorcowskiej (1034 m) nad Ochotnicę Dolną oraz dziki grzbiet przez Kurosicę i Kiczorę (650 m) nad dolinę Kamienicy w Szczawie. Na wschód od Przełęczy Knurowskiej (846 m) rozciąga się Pasmo Lubania (1211 m), ograniczone dolinami Ochotnicy, Dunajca i Kro-śnicy. Jego główny grzbiet prowadzi przez Kotelnicę (946 m), Runek (1005 m) na wybitny szczyt Lubania (1211 m), skąd przez Mar­szałek (828 m) opada nad Krościenko. Na Lubaniu zbiega się kilka znaczniejszych grzbietów: dwa znad Ochotnicy Dolnej, ramię Makowicy (875 m) nad Tylmanową, Gronika (777 m) nad Grywałdem oraz grzbiet od przełęczy Snozka (653 m) przez Wdżar (767 m). Prócz tego do Gorców zalicza się kilka odrębnych, niewielkich wzniesień na pd. od Raby między Rabką i Mszaną Dolną. Należą do nich: Bania (607 m), Grzebień (677 m), Potaczkowa (746 m) oraz Adamczykowa (612 m).